Choć Czechy to bliski nam kraj, a polsko-czeskie relacje gospodarcze kwitną, ekspansji na ten rynek nie należy traktować z pobłażaniem. Różnice kulturowe w biznesie potrafią zaskoczyć. Aby uniknąć fatalnych pomyłek, warto poznać podstawowe zasady kultury biznesu w Czechach. Trzy słowa kluczowe: cierpliwość, powściągliwość i pragmatyzm. Kto nauczy się grać według czeskich reguł etykiety biznesowej, zyskuje wiarygodność i otwiera sobie drogę do długofalowej współpracy.
1. Podstawy etykiety w komunikacji z Czechami
Czesi cenią sobie rzeczowość i bezpośredniość, ale jednocześnie unikają nadmiernej ekspresji emocji. Komunikacja powinna być uprzejma, spokojna i rzeczowa.
Kilka podstawowych rad:
Unikaj zbyt ekspresyjnej gestykulacji i podniesionego głosu.
Obserwuj komunikację niewerbalną rozmówcy. Czesi nie znoszą poczucia, że są w podrzędnej pozycji wobec silniejszego partnera, dlatego unikaj zbyt dominującej, aroganckiej mowy ciała.
W Czechach przyjęło się, że na ty przechodzi się dopiero za oficjalną, obopólną zgodą. Automatyczne przechodzenie na ty nie jest mile widziane (oczywiście jeśli nie masz mniej niż 30 lat i nie pracujesz w startupie).
Standardem jest zwracanie się do nieznanych bliżej ludzi za pomocą zwrotu pane/paní + nazwisko. Ostrożnie z pisaniem do obcych ludzi po imieniu – wielu Czechom (zwłaszcza starszym) się to nie podoba.
Czesi lubią również stosować tytuły zawodowe i naukowe, nawet tak powszechne jak inżynier (Ing.), magister (Mgr.) lub nawet licencjat (Bc.). Przyczyna: naleciałość z kultury niemieckiej i merytokratyczna idea społeczeństwa.
Powitanie: z kontrahentami witamy się poprzez podanie ręki. Obejmowanie się i całowanie w policzki pozostawiamy na bardziej nieformalne okazje.
Czesi cenią sobie swoją przestrzeń osobistą i nie należy jej naruszać, stając lub siadając zbyt blisko.
2. Nawiązywanie kontaktów biznesowych
W Czechach nawiązywanie relacji z ludźmi trwa trochę dłużej niż w Polsce. Dotyczy to również relacji biznesowych.
Cold mailing zwykle nie przynosi tu efektu. Dzwonienie na oślep tym bardziej. Spodziewaj się zaskoczonej reakcji, a nawet złości. Impertynencją w Czechach nic nie zdziałasz.
To już lepiej nawiązywać kontakty na LinkedIn i powoli „rozgrzewać” je poprzez sensowne komentarze i dyskusje.
Dobry sposób na nawiązanie nowych relacji to na pewno udział w targach branżowych i konferencjach. Poznając nową osobę, nie zaczynaj rozmowy od sales pitcha ani agresywnej autoprezentacji. Nie naciskaj. Wybierz odpowiedni temat do small talku (punkt 4). Pokaż swoją wiedzę i ekspertyzę w dziedzinie.
3. Kalendarz i umawianie spotkań
Kiedy Czesi mają wolne:
1 stycznia – Nowy Rok oraz Dzień Odnowy Niepodległego Państwa Czeskiego
Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny (ruchome święta)
1 maja – Święto Pracy i 8 maja – Dzień Zwycięstwa
Jeżeli 1 i 8 maja przypadają w czwartek lub wtorek, to musisz liczyć się z dwoma długimi weekendami. Majówka na pełnej!
5 lipca – Dzień Cyryla i Metodego – święto chrztu i misji w krajach słowiańskich
6 lipca – Dzień Jana Husa – upamiętnienie czeskiego reformatora spalonego na stosie w 1415 r.
Jeżeli 5 i 6 lipca przypadają w środku tygodnia, istnieje spore ryzyko, że komunikacja z czeskimi partnerami ucichnie na całe 9 dni!
28 września – Dzień św. Wacława (patrona Czech)
28 października – Dzień Powstania Niepodległego Państwa Czechosłowackiego (1918)
17 listopada – Dzień Walki o Wolność i Demokrację – upamiętnienie protestów studentów z 1939 i 1989 r.
24 grudnia – Wigilia Bożego Narodzenia (uwaga na zamknięte sklepy!)
25 i 26 grudnia – Boże Narodzenie
Jak widzisz, Czesi praktycznie nie obchodzą świąt kościelnych.
Obchodzą natomiast piątki. Piątek to w Czechach mała sobota, zwłaszcza w ciepłe miesiące. Wiele osób pracuje na home office, a po południu jedzie na daczę, rower lub kajak. Oczywiście wszystko zależy od branży, ale umawianie spotkań na piątkowe popołudnie ogólnie nie spotka się w Czechach z entuzjazmem.
Inny polski zwyczaj, którego Czesi nie lubią i nie rozumieją, to planowanie wszystkiego na ostatnią chwilę, a następnie spóźnianie się na umówione spotkania lub ich odwoływanie. Sprawdzony sposób na zniechęcenie do siebie czeskiego partnera, zwłaszcza jeśli dopiero rozpoczynacie współpracę.
Pamiętaj o tym, zwłaszcza przyjeżdżając do Pragi samochodem. Korki na wjeździe do miasta są spore, a kluczenie wąskimi jednokierunkowymi ulicami i parkowanie w centrum też zajmą Ci więcej czasu, niż myślisz.
4. Small talk
Unikaj zbyt osobistych lub kontrowersyjnych tematów na początku relacji biznesowej.
Polityka, status rodzinny, poglądy na aborcję czy Kościół – to nie są dobre tematy na przełamanie lodów z Czechami. Wielu z nich ma poglądy umiarkowane i liberalne, ale po prostu wolą unikać kontrowersji i konfrontacji.
Preferowane tematy small talku: urlop i wakacje, ulubione sposoby spędzania wolnego czasu, hobby, zwierzęta domowe.
Czesi to bardzo aktywny naród, uprawiają mnóstwo sportów od wspinaczki po unihokej oraz angażują się w wiele hobbistycznych projektów, takich jak amatorskie grupy teatralne, śpiewanie w chórze lub zespole, taniec. To idealne tematy do niezobowiązującej rozmowy.
Czy są w Czechach jakieś tematy tabu?
Rozmawianie tylko o pracy, przez cały czas.
Podkreślanie wyższości historycznej Polski i Polaków nad małymi narodami. I w ogóle wszystkimi narodami.
Parodiowanie języka czeskiego w złośliwy sposób – Czesi są bardzo przywiązani do swojego języka i traktują go jako dobro narodowe.
5. Wygląd zewnętrzny
Czesi jako naród mają bardziej egalitarny rodowód niż Polacy: większość społeczeństwa czeskiego stanowili mieszczanie, natomiast lokalna szlachta była co prawda kosmicznie bogata (w porównaniu ze szlachtą polską), ale najczęściej niemieckojęzyczna.
Jako społeczeństwo bardziej równościowe, a w dodatku pragmatyczne, Czesi stawiają w ubraniu na wygodę, praktyczność i luz. Kładą również mniejszy nacisk na manifestowanie statusu społecznego poprzez wygląd zewnętrzny.
Casualowe ubranie nie jest tu oznaką arogancji.
Brak makijażu i włosów prosto od fryzjera u Czeszki nie jest oznaką zaniedbania – ludzie po prostu tak tu wyglądają.
Brak zegarka za miliony monet nie oznacza, że Twojego partnera biznesowego na niego nie stać. Po prostu wolał kupić rower w cenie samochodu.
Jak się ubrać? Postaw na klasyczny styl: garnitur w ciemnym kolorze, ciemne spodnie + elegancki sweter lub koszulę, klasyczną sukienkę, bez nadmiaru wzorów i kolorów, bez epatowania markami.
6. Prezenty
Obdarowywanie partnerów biznesowych w Czechach jest raczej mile widziane, ale musisz przestrzegać kilku podstawowych zasad:
Transparentność i kodeks etyczny firmy: podobnie jak w innych krajach Europy Zachodniej, Czesi poważnie traktują przepisy antykorupcyjne. Większość dużych organizacji ma swoje kodeksy etyczne, które regulują dawanie i przyjmowanie prezentów, wykluczając ewentualne przekupstwo.
Czesi często mają przygotowany podarunek w zanadrzu i czekają na pierwszy krok kontrahenta.
Prezenty dla partnerów biznesowych w Czechach powinny być raczej symboliczne: dobry pomysł to lokalne polskie wyroby, takie jak tradycyjne słodycze lub alkohol. Pamiętaj, że Czechy i Morawa to europejska potęga browarnictwa i winiarstwa, dlatego wybierając na prezent wino czy piwo, celuj w produkty kraftowe i naprawdę wysokiej jakości.
Czesi bardziej cenią wspólnie spędzony czas niż prezenty materialne, dlatego warto rozważyć zaproszenie kontrahenta do restauracji na wspólny obiad.
Chcesz się lepiej przygotować na spotkanie z czeskimi kontrahentami?
7. Posiłki
W Czechach wstaje się wcześnie. Powszechnym zwyczajem są śniadania biznesowe, które mogą rozpocząć się już o godzinie 8 lub 9.
Jeśli masz zaproszenie na obiad służbowy lub to ty zapraszasz czeskiego partnera, zwróć uwagę na godziny: w Czechach powszechne jest jedzenie lunchu już od godziny 11! Złoty czeski standard to obiad punkt 12:00. Godzina 13 lub 14 też są akceptowalne. 15–16 to już trochę za późno na obiad.
Pora kolacyjna rozpoczyna się już o 17:00. Kolacje służbowe zwykle odbywają się od godziny 18–19.
W Czechach są różne kategorie restauracji.
Hospoda – zazwyczaj oznacza pub, z niewielką liczbą lokalnych dań do wyboru. Jeżeli nie jesz mięsa, może się okazać, że nie będzie tam dla ciebie nic do jedzenia, więc lepiej uprzedzić o tym kontrahenta.
Restaurace – oznacza, że dań do wyboru będzie więcej, a kuchnia bardziej zróżnicowana.
Pivnice – oznacza knajpę specjalizującą się w serwowaniu piwa i dań kuchni czeskiej.
Vinárna – tu spodziewaj się wielu lokalnych gatunków wina i lżejszych dań lub przekąsek.
8. Prowadzenie negocjacji
Skuteczne negocjacje biznesowe w Czechach opisać można w trzech słowach: czas, fakty i relacje.
Czesi nie lubią pośpiechu i popędzania ani impulsywnego podejmowania decyzji. Przed jej podjęciem lubią mieć czas na rozważenie wszystkich za i przeciw oraz maksimum dostępnych informacji, na podstawie których mogą przeprowadzić konsultacje i porównać oferty.
Decyzje w czeskich organizacjach podejmuje się konsensualne i oddolnie. Menedżer przed wybraniem oferty lub kontynuowaniem negocjacji wsłuchuje się w opinie ekspertów ze swojego zespołu.
Namacalne, konkretne benefity (fakty, liczby) są ważniejsze niż efektowna prezentacja. Czesi są zazwyczaj sceptyczni wobec amerykańskiego stylu negocjacji, opierającym się na szybkim i spektakularnym sales pitchu, który ma zwalić z nóg i skłonić do szybkiej decyzji.
Raz zbudowana relacja B2B jest zwykle trwała. Solidny, zaufany partner biznesowy ma większą wartość niż tańsza, ale nowa i niesprawdzona oferta współpracy.
Chcesz dowiedzieć się więcej o kulturze biznesu w Czechach?
Potrzebujesz wsparcia w ekspansji lub integracji międzynarodowego zespołu?
